Usytuowany na placu Xawerego Dunikowskiego w Olsztynie pomnik od lat budził kontrowersje i spory. Obiekt zaprojektowany przez X. Dunikowskiego został odsłonięty w 1954 roku. Początkowo nazwany był pomnikiem Wdzięczności Armii Radzieckiej.

Wraz ze zmianami ustrojowymi nazwa zmieniła się na pomnik Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej, pojawiały się również coraz liczniejsze głosy mówiące o konieczności przeniesienia czy rozebrania charakterystycznego obiektu, nazywanego „szubienicami”.

W ostatnim czasie nasiliła się dyskusja na ten temat, a w czwartek 26 stycznia wojewoda warmińsko-mazurski wydał decyzję nakładającą na gminę Olsztyn obowiązek usunięcia pomnika, nadając jej rygor natychmiastowej wykonalności.

Wojewoda, m.in. na podstawie opinii wydanej przez Instytut Pamięci Narodowej, uznał, że „jest to obiekt propagandowy, poświęcony Armii Czerwonej, będącej narzędziem totalitarnego państwa, jakim był Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich, wykorzystanym do budowy w Polsce systemu komunistycznego w oparciu o powszechny terror i łamanie praw człowieka. Co za tym idzie, symbolizuje on komunizm w rozumieniu art. 5a ust. 1 ustawy o zakazie propagowania komunizmu”.

Według wojewody przekazu pomnika nie zmienia zmiana nazwy budowli czy usunięcie z niego symbolu sierpa i młota, co miało miejsce w listopadzie 2022 roku. W komunikacie przekazanym do mediów wojewoda wskazuje, że „w świadomości mieszkańców nadal pozostaje on pomnikiem gloryfikującym wojska radzieckie, a w szczególności ich zbrodnicze poczynania na terenach obecnych Warmii i Mazur po II wojnie światowej. (…) Obecnie pomnik kojarzony jest z bolesnymi doświadczeniami okresu powojennego i reżimu komunistycznego oraz zniewoleniem i długotrwałą obecnością wojsk sowieckich w Polsce”. Podkreślił również, że kwestia usunięcia pomnika jest dla Polski ważną racją stanu, szczególnie w kontekście międzynarodowym w sytuacji zbrojnej agresji Rosji na Ukrainę.

– Nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności ma na celu ostateczne usunięcie pomnika i odebranie narzędzia do dalszego jego wykorzystywania do prorosyjskiej działalności propagandowej na terenie naszego kraju – podkreślił wojewoda.