Co oznacza herb nowego biskupa pomocniczego?

ks. dr Szymon Tracz

publikacja 21.04.2018 08:30

Na tarczy herbowej biskupa nominata Janusza Ostrowskiego znalazło się przedstawienie Jezusa jako Dobrego Pasterza. Jest o nawiązanie do zawołania biskupiego: "Jezu, ufam Tobie!".

Co oznacza herb nowego biskupa pomocniczego? Projekt herbu przygotował ks. dr Szymon Tracza, a za opracowanie graficzne odpowiedzialny jest Aleksander Oczko

Prastarym zwyczajem Kościoła jest praktyka używania przez duchownych herbu właściwego dla stopnia piastowanej godności czy też pełnionej funkcji kościelnej. Jego przyjęcie wynika przede wszystkim z przesłanek praktycznych. Stąd też herb biskupi pełni funkcję rozpoznawczą, informacyjną, reprezentacyjną, wreszcie prestiżową. Dlatego umieszczany jest przede wszystkim na dokumentach i pieczęciach, ale także na budynkach kościelnych, różnych przedmiotach i sprzętach liturgicznych. Pierwotnie duchowni używali własnych herbów rodowych, natomiast obecnie powszechnie przyjęto zasadę umieszczania w herbie biskupim odniesień do programu posługi pasterskiej nowego biskupa.

Herb biskupa - niezależnie, czy jest ordynariuszem swojej diecezji, czy biskupem pomocniczym lub tytularnym - jest zwieńczony zielonym kapeluszem z sześcioma zielonymi chwostami w trzech rzędach. Ten sposób rozmieszczenia chwostów odróżnia go od herbu arcybiskupa, gdzie chwosty są zgrupowane w czterech rzędach. Chwosty są zawieszone na sznurze przewleczonym przez rondo kapelusza, zakończonym jednym chwostem, umieszczonym nad rondem.

Kapelusz wywodzi się z kapelusza pielgrzymiego. Ma przypominać o wędrówce do niebieskiej ojczyzny. Biskupi w odróżnieniu od kardynałów, którym przysługuje czerwony kapelusz, używają kapelusza zielonego. Ten kolor symbolizuje dobrych pasterzy wiodących powierzoną im owczarnię na zielone pastwiska. Stanowi także metaforę głoszonej przez nich nieskażonej doktryny wiary (Ps 23, 2). Za tarczą herbową widnieje ustawiony pionowo krzyż procesyjny, który już od wieku V był noszony przed papieżem i legatami papieskimi. Stanowi on przypomnienie, że władza biskupa pochodzi od Chrystusa i ma charakter służebny. Zasadniczą częścią herbu jest godło umieszczone na tarczy oraz znajdujące się poniżej zawołanie biskupie na banderoli. To ono stanowi klucz do zrozumienia całego przesłania ideowego herbu biskupiego.

Biskup Janusz Ostrowski, biskup pomocniczy archidiecezji warmińskiej ze stolicą tytularną w Caltadria, jako swoje zawołanie oraz program biskupiej posługi przyjął słowa: "Jesu, In Te Confido" ("Jezu, ufam Tobie"). To powszechnie znane wezwanie wiąże się z przesłaniem, jakie skierował do św. s. Faustyny Jezus Miłosierny. Pan Jezus chciał, by była to najprostsza modlitwa ufności wszystkich strapionych i uciśnionych, a zarazem dewiza identyfikująca obraz będący jednym z przejawów kultu Bożego Miłosierdzia. Stąd też na tarczy herbowej biskupa Janusza Ostrowskiego znalazło się srebrne (białe) przedstawienie Jezusa jako Dobrego Pasterza w polu zielonym. Jednocześnie dewiza biskupia przywołuje osobę św. Jana Pawła II, wielkiego apostoła miłosierdzia Bożego, którego posługą biskup Janusz chce się inspirować.

Przedstawienie Chrystusa jako Dobrego Pasterza jest najstarszym wizerunkiem Miłosierdzia Bożego, funkcjonującym w kulcie i sztuce wczesnochrześcijańskiej. Jednocześnie stanowi punkt wyjścia do wszystkich późniejszych wizerunków Jezusa Miłosiernego, powstających w kolejnych epokach, aż do obrazu „Jezu, ufam Tobie”.

Rolę Dobrego Pasterza - Chrystusa, ale też wszystkich, którzy stają się na Jego wzór pasterzami, wyjaśniają m.in. Psalm 23, pisma proroka Ezechiela (zwłaszcza rozdziały 34-37), synoptyczne przypowieści o pasterzu, a nade wszystko Ewangelia św. Jana. Przywołane teksty biblijne akcentują ideę miłości Boga do człowieka, definiując w ten sposób Jego miłosierdzie. Człowiek potrzebuje Boga, gdyż ten nie tylko staje mu się bliski, ale też wyjaśnia mu sens życia, ukazując w ten sposób drogę życia. Jednocześnie Bóg - Pasterz karmi człowieka nie tyle chlebem, co słowem, miłością, a wreszcie sobą - swoim Ciałem i Krwią. Z wysokości nieba schodzi po każdego z nas, niczym pasterz poszukujący owcy zagubionej, a gdy znajdzie ją zaplątaną w grzesznej historii świata, wynosi na firmament niebieski, wprowadzając do grona zbawionych. Jednocześnie daje życie za nas, byśmy mogli je mieć w obfitości. To przesłanie staje się głosem nadziei, które dla współczesnego świata, jak głosił św. Jan Paweł II, niesie przesłanie miłosierdzia Bożego, przypomniane przez św. Siostrę Faustynę. Tę nadzieję symbolizuję zielona tynktura tarczy herbowej.

Wzorem dla postaci Dobrego Pasterza w herbie biskupa Janusza Ostrowskiego stała się tzw. rzymska figura Dobrego Pasterza z przełomu wieku III i IV, przechowywana w Muzeach Watykańskich w Rzymie. Ukazuje ona młodzieńczego Chrystusa niosącego na swoich ramionach owcę. To wczesnochrześcijańskie przedstawienie niezwykle mocno akcentuje relację miłości Pasterza do owcy, co starożytny artysta podkreślił za pomocą położenia nacisku na ich kontakt emocjonalny i wzrokowy. Wczesnochrześcijańska rzeźba Dobrego Pasterza wskazuje, iż priorytetem w posłudze nowego biskupa będzie realizowanie misji pasterskiej w oparciu o biblijne wzorce szczegółowo wyjaśnione i skomentowane przez Ojców Kościoła w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, kładących szeroką ławę fundamentową pod właściwą doktrynę katolickiej wiary.

Rzymskie konotacje rzeźby mają także przypominać związki Kościoła Warmińskiego z Rzymem jako stolicą chrześcijańskiego świata oraz Stolicą Apostolską, co wielokrotnie uwidaczniało się w historii Świętej Warmii, by przywołać np. wybitne postacie biskupów warmińskich - Eneasza Sylwiusza Piccolomini (1457-1458), późniejszego papieża Piusa II, czy też Stanisława Hozjusza (1551-1579). Jednocześnie na starożytnym Wschodzie pasienie owiec było wiązane z funkcją zarządzania, opartego o sprawiedliwe prawo, które w pierwszej kolejności miało troszczyć się o słabych. W ten sposób biskup Janusz Ostrowski chce nawiązać do swojego prawniczego wykształcenia i doświadczenia w dotychczasowej pracy w sądzie biskupim, zajmującej istotne miejsce w jego duszpasterstwie.

Wreszcie obraz Dobrego Pasterza jest przypomnieniem o potrzebie budowania mostów jedności oraz misyjnego wychodzenia z przesłaniem Ewangelii w szeroki świat, co w życiu nowego biskupa uwidoczniło się w pracy misyjnej w Togo, w Afryce Zachodniej (1999-2006). Należy także zaznaczyć, iż zrządzeniem Opatrzności Bożej święcenia biskupie ks. Janusza Ostrowskiego mają miejsce w przeddzień IV Niedzieli Wielkanocnej, od najdawniejszych czasów w tradycji Kościoła nazywanej Niedzielą Dobrego Pasterza.