Starożytny znak paliusza łączy metropolitów z biskupem Rzymu. Przez papieża jest błogosławiony i przekazywany jako znak jedności i więzi. Sama nazwa pochodzi od słowa „palium” („płaszcz”) – opowiadał abp Józef Górzyński 29 czerwca podczas uroczystości wręczenia paliusza na placu św. Piotra. Następna część uroczystości będzie celebrowana w katedrze fromborskiej 15 sierpnia, kiedy to nuncjusz apostolski w Polsce nałoży paliusz metropolicie warmińskiemu w obecności duchowieństwa, zaproszonych gości i wiernych z całej archidiecezji.

Jedyny w Polsce

Każdy metropolita ma obowiązek poprosić o paliusz w ciągu trzech miesięcy od powierzenia mu władzy w danej metropolii. Od roku 1992, kiedy utworzono metropolię warmińską, ordynariusz na Warmii otrzymuje z urzędu symbol jedności z papieżem. Okazuje się jednak, że paliusz był już wcześniej noszony przez biskupów warmińskich jeszcze wtedy, gdy nie byli metropolitami. Ksiądz prof. Mariusz Szram pisze o tym tak: „Nie jest to jednak sytuacja całkowicie nowa w naszej diecezji. Od 743 r. do 1978 r. istniał bowiem w Kościele powszechnym honorowy przywilej paliusza udzielany przez papieży w wyjątkowych wypadkach biskupom diecezjalnym. Taką wyróżnioną diecezją była przez ponad 200 lat diecezja warmińska, jako jedyna w Polsce i jedna z niewielu w Europie. Podobny przywilej posiadało jeszcze 5 biskupów włoskich, 5 francuskich i 1 węgierski”. Ten znak jedności z papieżem był przyznawany za szczególne zasługi poszczególnych biskupów i szczególną wierność Stolicy Apostolskiej. Historycy podkreślają, że Warmia otrzymała ten przywilej ze względu na szczególna pozycję wśród diecezji pruskich. Pierwszym z wyróżnionych biskupów był Stanisław Grabowski, który otrzymał go 21 kwietnia 1742 roku. Brewe i bulla Benedykta XIV zachowały się do dziś i są przechowywane w zbiorach Archiwum Archidiecezji Warmińskiej. Jak to się stało, że warmiński biskup został tak wyróżniony? Wspomniane dokumenty zawierają uzasadnienie, a jest nim egzempcja, czyli bezpośrednia zależność w sprawach kościelnych diecezji warmińskiej od Stolicy Apostolskiej. Wymieniono również wierne pozostanie przy religii katolickiej i papieżu w otoczeniu protestantyzmu oraz prośby i starania samego bp. Grabowskiego. W uroczystości odebrania paliusza w Rzymie uczestniczył kanonik gnieźnieński Michał Lipski, w randze wysłannika biskupa warmińskiego. 19 września 1742 r. bp Grabowski otrzymał brewe i krzyż metropolitalny. Sam obrzęd wręczenia paliusza odbył się znacznie później – 7 lipca 1743 r. w kościele Świętego Krzyża w Warszawie. Co ciekawe, w relacjach z tej uroczystości pojawia się nowe uzasadnienie otrzymania wyróżnienia przez warmińskiego biskupa: na znak szczególnej władzy nad jezuitami koronnymi – co jest błędem. Pierwszy raz bp Grabowski włożył paliusz 8 września tegoż roku w katedrze fromborskiej.

List do papieża

Po rozbiorach diecezja warmińska znalazła się w obrębie państwa pruskiego, a od 1871 r. w granicach Rzeszy. Ks. prof. Szram pisze o tym okresie: „Okres władzy niemieckiej trwał tu do zakończenia II wojny światowej. W tym czasie Warmią rządziło 9 biskupów: 1 Polak i 8 Niemców. Wszyscy posiadali prawo korzystania z paliusza po złożeniu formalnej prośby w Stolicy Apostolskiej”. Warmia utraciła egzempcję w roku 1929 i została włączona do metropolii wrocławskiej. Z tego powodu bp Maksymilian Kaller otrzymał ten przywilej dopiero trzy lata po wyborze na urząd. W okresie powojennym bp Józef Drzazga jako pierwszy otrzymał paliusz i także jako pierwszy w historii Kościoła warmińskiego udał się osobiście do Rzymu po jego odbiór. 6 marca 1973 r. przyjął wyróżnienie z rąk kard. Feliciego. Radość udzieliła się przede wszystkich duchowieństwu i wiernym w Polsce. W ramach podziękowania wysłano do Rzymu list, pod którym podpisali się biskupi pomocniczy, 80 księży oraz 61 alumnów. Biskup Drzazga był jednocześnie ostatnim biskupem warmińskim cieszącym się przywilejem paliusza. Ks. prof. Mariusz Szram opisuje tę sytuację: „Na krótko przed jego śmiercią, 11 maja 1978 r., papież Paweł VI specjalnym motu proprio zlikwidował paliusze honorowe w celu podkreślenia, że paliusz jest znakiem władzy metropolity. Był to kolejny etap realizacji postulatu Soboru Watykańskiego II, w myśl którego należało wydać nowe przypisy regulujące prawa i przywileje metropolitów”. W ten sposób następni arcybiskupi warmińscy: Edmund Piszcz, Wojciech Ziemba i Józef Górzyński posiadają paliusz jako wymagany prawem znak władzy metropolitalnej.Korzystałem z artykułu ks. Mariusza Szrama „Paliusz biskupów warmińskich”, „Posłaniec Warmiński” nr 15, 1992 rok.