Piętnaście polskich szkół przejdź do galerii

Z tej okazji – pod auspicjami Towarzystwa Naukowego im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie – dr Jan Chłosta wraz z prof. Stanisławem Achremczykiem odwiedzają miejsca, gdzie znajdowały się takie placówki, by spotkać się z uczniami i opowiedzieć im o czasach, kiedy na Warmii walczono o ojczysty język.

Pierwszą szkołą, w której wygłosili prelekcje, była Szkoła Podstawowa im. Franciszka Barcza w Butrynach. – Na Warmii mieszkali ludzie, którzy podjęli walkę, zaczęli się organizować, żeby zachować swoją kulturę, wiarę i mowę. Powstał wówczas Związek Polaków w Prusach Wschodnich, którego prezesem był butryński proboszcz ks. Wacław Ociński. Powstawały polskie organizacje, ochronki dla dzieci i biblioteki, aż wreszcie 10 kwietnia 1929 r. otwarto pierwsze cztery polskie szkoły. Dwie z nich znajdowały się na terenie obecnego obwodu naszej szkoły, w Chaberkowie i w Nowej Kaletce. Dzisiejsze spotkanie ma nam przypomnieć tamte wydarzenia – mówi Maria Laskowska, dyrektor szkoły.

– To były pierwsze szkoły polskie powstałe na Warmii. Było to ważne wydarzenie dla społeczności wiejskiej, konsekwencja odwagi tutejszych chłopów, żeby wynająć lokal, posyłać dzieci do tej placówki i dla nauczyciela, który przyjechał gdzieś z Polski do małej wioski, by uczyć, by podtrzymywać język polski i historię. Spotykali się tu z szykanami niemieckich władz, podlegali nieustannym kontrolom urzędników, którzy pod byle pretekstem odsyłali nauczycieli do Polski – opowiada prof. S. Achremczyk.

– W 1929 r. na Warmii powstało piętnaście polskich szkół. Była to ważna sprawa dla żyjącej tu ludności. Właściwie od roku 1873, kiedy wycofano ze szkół język polski, nie był on obecny w edukacji. Przez wszystkie te lata różnymi wiecami i wystąpieniami starano się walczyć o język polski - mówi dr J. Chłosta.

Placówkę polską w Nowej Kaletce otworzono 10 kwietnia 1929 r. Jej pierwszym nauczycielem był Edward Turowski. 15 czerwca na lekcje uczęszczało 30 dzieci. Wraz z wybuchem II wojny światowej szkoła została zamknięta. W latach 1923–1939 do polskiej szkoły w Nowej Kaletce uczęszczało 78 uczniów, najwięcej ze wszystkich placówek na południowej Warmii.

Pierwszym nauczycielem w Chaberkowie była Maria Zientarówna. W kwietniu 1932 r. nauczyciel Ryszard Goetze utworzył tu jedną z pierwszych drużyn harcerskich. Placówkę zamknięto 4 maja 1939 r.