Dwie odzyskane ikony

W grudniu 2021 r. Muzeum Warmii i Mazur odzyskało jedną ze skradzionych ikon przedstawiającą Michała Archanioła. Kilka miesięcy później - w kwietniu 2022 r. - drugą: „Trzy Marie u grobu”.

- W momencie, kiedy uroczyście odbieraliśmy je, padały pytania co do treści, jaką przedstawiają, o to, czym jest ikona w porównaniu z malarstwem europejskim. Wówczas zrodziła się idea zorganizowania takiego wykładu, kiedy padną odpowiedzi na nurtujące nas pytania. Jako muzealnicy wiemy, że każde kolekcjonowanie ma sens, jeżeli do obiektów odnosimy się w sposób merytoryczny - mówił na wstępie dyrektor Muzeum Warmii i Mazur Piotr Żuchowski.

Podkreślał, że olsztyńskie ikony są inspiracją do przeanalizowania z jednej strony ikonografii sceny niewiast przy pustym Grobie czy przedstawienia Michała Archanioła, z drugiej do poszukiwania analogii artystycznej w rosyjskim malarstwie ikonowym.

Odzyskanie dwóch cennych ikon było okazją do spotkania, podczas którego Anna Motowiecka i Aneta Jurgielewicz-Stępień z Muzeum Ikon w Supraślu wygłosiły wykład „XVI-wieczne skarby malarstwa ikonowego w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie: Archanioł Michał i Trzy Marie u grobu."

Nocą 5 grudnia 1990 r. do budynku olsztyńskiego zamku dostali się złodzieje. Ukradli 29 zabytkowych ikon z demontowanej wystawy „Ikona rosyjska - dawne rzemiosło artystyczne - nabytki z lat 1970-1989”, po których na 30 lat ślad zaginął. Obiekty zarejestrowano w prowadzonym przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego krajowym wykazie zabytków skradzionych i wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem, a rok później - ze względu na nieustalenie sprawców - prokuratura umorzyła postępowanie.

Pierwszą odzyskaną ikoną było przedstawienie Michała Archanioła, którą odnaleziono w Muzeum Ikon w Recklinghausen w Nadrenii Północnej-Westfalii w Niemczech latem 2020 r. Dzieło wróciło do macierzystych zbiorów w grudniu 2021. W tym samym czasie pracownik wydziału ds. restytucji dóbr kultury w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego rozpoznał skradzioną ikonę „Trzy Marie u grobu” w katalogu zakończonej aukcji ikon rosyjskich i greckich w Düsseldorfie. Po miesiącach starań ikona ta w Wielki Piątek 2022 r. wróciła do zbiorów muzeum w Olsztynie. Na odnalezienie czeka jeszcze 27 ikon ze skradzionego zbioru.