Tradycyjnie kiermas rozpoczął się Mszą św. w kościele św. Jakuba Apostoła w Butrynach, której przewodniczył abp Józef Górzyński. - Gromadzimy się, aby obchodzić uroczystość związaną z upamiętnieniem wjazdu biskupów warmińskich na Warmię przez Wrota Warmii - mówił proboszcz ks. Hubert Tryk. - To wydarzenie przypomina nam o naturze Kościoła, który zbudowany jest na fundamencie apostołów. Ciągle trwa przekazywanie sobie tego, co najważniejsze - depozytu wiary. Dzisiaj to my przejmujemy ten obowiązek, by budować Kościół Chrystusowy w tych czasach. Chcemy pielęgnować dziedzictwo przodków, którzy przed nami głosili Ewangelię - podkreślił proboszcz.

Homilię wygłosił ks. Paweł Romański z Archiwum Archidiecezji Warmińskiej. - Obecność Chrystusa w naszym życiu nie zamyka się tylko w praktykach religijnych. Jezus, przychodząc na ten świat, jest w naszej codzienności i wyjątkowości naszych domów, w naszej pracy i odpoczynku. "Cokolwiek czynicie, wszystko na chwałę Bożą czyńcie" - pisze św. Paweł w Liście do Koryntian - mówił kaznodzieja. - Biskupi warmińscy, których upamiętniamy, oprócz prowadzenia wiernych ku królestwu Bożemu, mieli daną na Warmii również świecką władzę. Była to zaangażowana służba dla całej Polski - przypomniał ks. Paweł.

Przybliżył postać upamiętnianego bp. Załuskiego. - Przez 12 lat kierował diecezją i dominium warmińskim w trudnym czasie wojny ze Szwecją. Pełnił funkcję kanclerza wielkiego koronnego, nasz biskup z Warmii, zaufany królów. Rezydował u nas głównie w Dobrym Mieście przy kościele. Osobiście wizytował diecezję, konsekrował kościoły - mówił.

  Tradycją jest, że najważniejsi goście jadą z kościoła do Bałd powozem. Krzysztof Kozłowski /Foto Gość

Po Eucharystii uczestnicy udali się do Bałd, gdzie znajdują się Wrota Warmii. Tu rozpoczyna się Trakt Biskupi, przy którym stoją kamienie upamiętniające warmińskich biskupów. Przy głazie poświęconym bp. Załuskiemu gości przywitała wójt Teresa Chrostowska. - Przy Trakcie Biskupim zrodził się przed wiekami obyczaj uroczystego witania nowego pasterza przez mieszkańców okolicznych wsi i całej diecezji, przedstawicieli kapituły warmińskiej, szlachty i wojska. Po wiekach Wrota Warmii stały się miejscem Warmińskiego Kiermasu Tradycji, Dialogu i Zabawy. W tym roku odbyła się już 17. edycja tego wydarzenia - przypomniała pani wójt.

  Fundator głazu Józef Dobrowolski. Krzysztof Kozłowski /Foto Gość

Na odsłonięciu głazu obecny był jego fundator Józef Dobrowolski. - Przeczytałem biografię bp. Załuskiego, jego osiągnięcia i wkład w rozwój Warmii. Przekonał mnie, że trzeba go upamiętnić - mówił. - On urodził się w roku 1748, ja - w 1948 r. Pomyślałem, że za długo czekał na to upamiętnienie, a ono mu się należy. Nie można żyć tylko chlebem i rybami, trzeba coś więcej dać z siebie. Trakt Biskupi to nie jednorazowe wydarzenie, a wielka ciągłość historii Warmii. Cieszę się, że mogę się wpisać w tę historię - podkreślił.

Głaz poświęcił abp Górzyński. Zaznaczył, że kiermas jest okazją do zainteresowania ludzi historią Warmii i poszczególnymi jej biskupami. Połączenie modlitwy, upamiętnienia i później zabawy to dobry sposób na budowanie więzi. - To wyjątkowe miejsce. Nie znam innych miejsc, gdzie w takiej formie przybliżana jest historia regionu - zauważył metropolita warmiński i podkreślił, że przykład działalności i życia biskupów warmińskich jest dla nas zobowiązaniem.

  Jerzy Laskowski przybliżył postać bp. Załuskiego. Krzysztof Kozłowski /Foto Gość

Postać bp. Załuskiego przybliżył Jerzy Laskowski. - Andrzej Chryzostom Załuski potrafił łączyć zaangażowanie na polu kościelnym i politycznym. Posiadał rzadką zdolność dokonywania trafnych ocen sytuacji politycznej. Jako kanclerz wielki koronny był przeciwny polsko-moskiewskiemu traktatowi z 1704 roku. Obawiał się, że Rzeczpospolita, godząc się na wejście w jej granice wojsk moskiewskich, uzależni się od Rosji. Nazwisko Załuski kojarzy się ze słynną biblioteką Załuskich, która była jedną z największych bibliotek świata w połowie XVIII wieku. Została ona założona przez bratanków biskupa Andrzeja - Józefa Andrzeja i Andrzeja Stanisława. Biskup Andrzej zgromadził spory księgozbiór, który w testamencie przekazał bratankom. W ten sposób wniósł pokaźny wkład w powstanie słynnej biblioteki. Zmarł 12 maja 1711 r. w Dobrym Mieście. Jego epitafium, wykonane z czarnego i białego marmuru, znajduje się w kolegiacie dobromiejskiej - mówił J. Laskowski.

  Głaz poświęcił abp Józef Górzyński. Krzysztof Kozłowski /Foto Gość

Następnie odbyła się inscenizacja wjazdu i powitania przez ludność Warmii bp. Załuskiego. Później rozpoczął się kiermas. - Przyjeżdżam tu co roku. Lubię ten klimat, kiedy można posmakować historii, ale też posłuchać później muzyki, obejrzeć występy, zjeść coś dobrego - mówiła Julita. - Zawsze odwiedzam stoiska kół gospodyń wiejskich. Nasze panie smacznie gotują i pięknie wyglądają - uśmiechał się Norbert. - Jestem na wakacjach i gospodarze powiedzieli, że jest takie wydarzenie. To niezwykłe miejsce i niezwykłe historie. Człowiek uświadamia sobie, jak niewiele wie o tradycjach. Dobrze, że się tu wybraliśmy - zauważyła Marianna.

  Na wydarzeniu było wiele stosik z regionalnym rękodziełem. Organizatorzy przygotowali liczne atrakcje dla gości. Krzysztof Kozłowski /Foto Gość

Poczynając od kard. Stanisława Hozjusza, polskich biskupów warmińskich przybywających objąć swoje władztwo uroczyście witano w rejonie wsi Przykop i Bałdy oraz w kościele parafialnym w Butrynach. W tym miejscu Trakt Biskupi, wiodący z Warszawy do Lidzbarka Warmińskiego, przekraczał granicę Prus Książęcych, czyli Mazur, i wiódł dalej na Warmię poprzez Wrota Warmii.